Kompozisyon

"Kompozisyon, ressamın duygularını ifade etmek için emrindeki çeşitli unsurları dekoratif bir biçimde düzenleme sanatıdır."  -Henri Matisse

Kompozisyon; sanat eserlerinde, konuya uygun bir şekilde, içindeki unsurların ilişkili olarak düzenlendiği bir biçimdir. Görsel sanatlarda eserin içindeki öğelerin düzenlenmesi anlamında kullanılan bu terim sanatçıdan dikkatli bir planlama veya büyük bir sezgi becerisi gerektirir. Kompozisyonda ustalaşmak her sanatçı için önemlidir. Kompozisyonda sanatçılar özgürdür, sanatçının tarzınıza ve sezgilerine göre değişiklik gösterebilir. Sanatçı eserdeki her ögeye eşit şekilde önem vermek isteyeceği gibi seçtiği bir kısmı da vurgulayabilir. Minimal veya eklektik bir tarz hedefleyebilir. Kübizm ve soyut sanata kadar düzene daha çok önem verilirken zamanla farklı tekniklere yer verilerek yeni kurallar ortaya çıkmıştır. Geleneksel sanatçılar eserde geometri hissi oluşturmak için üçgen kompozisyonlar kullanıyorlardı. ‘Altın oran’ kullanılan bir diğer tekniktir. Matematiksel bir oran olup bir bütünün iki parçası arasında estetik ve hoş bir denge olmasıdır. Soyut sanat ve soyut dışavurumcu sanatta ise bu teknikler dışarıda bırakılarak her tarafta kompozisyon tercih edilmiştir.

Kompozisyonun İlkeleri

Sanatta, sanatçı ve izleyiciye hoş bir görünüş sunmak için kompozisyonun belirli ögeleri vardır: 

• Uyum  → Kompozisyonun içindeki benzer unsurların birlik ve bütünlük içinde verilmesidir. Renk, şekil, boyut gibi çeşitli unsurların birbirini tamamlamasıyla oluşturulur.

• Birlik  → Kompozisyondaki tüm unsurların; birbirine ait şekilde kullanılarak bir düzen ve bütünlük duygusu uyandırmasıdır. Tutarlı bir kompozisyon izleyicinin eserle bağlantı kurabilmesine yardımcı olur.

• Denge  → Kompozisyonun içindeki ögelerin eşit dağılımını ifade eder. Resmin doğru hissettirmesi ve bir tarafın daha ağır basmamasıdır. Her bir ögenin bir diğeriyle nasıl ilişki içinde olduğu ve resmin genel dengesine nasıl katkı sağladığına dikkat etmek gerekir. Simetrik düzende sakinlik hissi hakimken asimetrik düzende daha dinamik bir etki oluşur. Dengesi olmayan bir resim ise huzursuz bir etki bırakabilir.

• Hareket  → Çizgi, eğri, köşegen ve ritmlerin tekrarıyla oluşturulan hareket yanılsamasıdır. Sanat eserinde, izleyicinin gözünü yönlendirerek bir akış hissi yaratır. İstenen ögeye dikkati çekmede yardımcı olur.

• Ritm  → Sanat eserinde gözü belirli bir hızda bakmaya yönlendirmektir. Çizgi, şekil veya renklerin tekrarı ile bu etki oluşturulur. Ritm resimde bir akış olduğu hissini verir. Kullanımına bağlı olarak çeşitli duygusal tepkileri (örneğin sakinlik veya heyecan) ortaya çıkarır.

• Odak / Vurgu  → Resimdeki en önemli öğenin odak noktasında olmasıdır. Belirli ögelerde; kontrast, renk ve değer farklılıklarıyla, kenarların yumuşak veya keskin bir şekilde verilmesiyle bu etki elde edilir.

• Kontrast  → Yüksek kontrast minimal kontrasta göre resimde daha farklı bir etki gösterir. Şekil, renk, boyut, doku, çizgi türüyle kontrastta farklılıklar oluşturulabilir.

• Çeşitlilik  → Renk, doku, şekil ve çizgilerdeki; ışık, gölge, ölçek ve konumdaki farklılıkları ifade eder. İlgi çekici ve büyüleyici bir etki oluşturabilir fakat düzensiz bir kompozisyona sebebiyet vermemek için dengeli bir şekilde kullanılması gerekir.

• Oran  → Resimdeki unsurlar arasındaki boyut (küçük-büyük) ve uzaklık (yakın-uzak) ilişkisini ifade eder. Resimde derinlik ve perspektif oluşturmaya yardımcı olur. Ayrıca oranın resimdeki duygu ve hareketi iletme özelliği de vardır.